KALP DAMARLARINDAKİ TIKANMALAR KALP KRİZİ GEÇİRMEDEN ÖNCE GÖRÜLEBİLİR Mİ?
Dünyada en sık ölüm sebebi olan kalp-damar hastalıkları, Türkiye’ deki ölümlerin de % 48′ inden sorumludur (1).Euroaspire III çalışmasına göre Türkiye de kalp kirizi geçirme yaşı erkeklerde ortalama 50, kadınlarda ortalama 60 iken şehirde yaşayan insanların kırsalda yaşayanlara nazaran 8 yıl daha erken kalp kirizi geçirdiği tespit edilmiştir. Bu çalışmaya göre 50 yaşından genç insanlarda kalp krizinin avrupa en sık görüldüğü ülke Türkiye’ dir . Aynı çalışmadaTürkiye’ de erken yaşta kalp krizi geçirilmesinin en önemli nedeninin yüksek sigara kullanımı olduğu belirtilmektedir (2).
Erişkinlerinde Kalp Hastalıkları ve Risk Faktörleri (TEKHARF) çalışmasına göre Türkiye’ de erişkin erkeklerin %59.4’ü, kadınların %18.9’u sigara içicisidir (3). Aile öyküsü (genetik), yaş, erkek cinsiyet, sigara içimi, stress, fiziksel aktivite azlığı,yüksek tansiyon, şeker hastalığı, şişmanlık ve kan yağları yüksekliği kalp damar hastalığı riskini arttıran faktörlerdir . Bu faktörlerden genetik, yaş ve cinsiyet değiştirilemeyen faktörler olup diğer değiştirilebilir etkenlerin kontrol altına alınması kalp krizi riskini azaltır (4).
Kalp damar hastalığının ilk bulgusu kalp krizi olabilir. Dünyada her yıl daha önceden herhangi bir kalp hastalığı belirtisi olmayan 200.000 den fazla insanda ilk kalp krizi atagına baglı ani ölüm gerçekleşmektedir. Bu sebeple Kalp Krizini Engelleme ve Düzeltme Derneği (Society for Heart Attack Prevention and Eradication, SHAPE ) orta veya yüksek risk taşıyan insanların herhangi bir şikayetleri olmasa bile koroner BT (bilgisayarlı tomografi) ve karotis ( şahdamarı) doppler US (ultrasonografi) ile tetkik edilmesi gerektiğini kılavuz kataloglarında belirtmektedir (5).
KİMLER KALP DAMAR HASTALIĞI RİSKİ TAŞIMAKTADIR ?
- Ailesinde koroner kalp hastalığı veya ani ölüm öyküsü olanlar
- Stresli yaşamı olanlar
- Kanda yüksek kolesterol ve trigliserit , düşük HDL değeri olanlar
- Yüksek tansiyonu olanlar
- Sigara içenler
- Şeker hastalığı olanlar
- Kilo fazlası ve obez olanlar
- Pasif hayat tarzı olanlar
KİMLER KORONER BT ANJİO YAPTIRMALIDIR ?
Koroner BT Anjio uygulamasından fayda görebilecek hastalar 3 ana grupta toplanabilirler.
1. Grup : Hiçbir şikayeti olmayan, orta ve yüksek derecede kalp damar hastalığı riski bulunanlardır. Bu grup toplumun yaklaşık % 40’ını oluşturmaktadır.
2. Grup : Atipik yada tipik göğüs ağrısı şikayeti bulunan düşük yada orta risk grubunda olan hastalardır. Bu hastalar kardiyoloji polikliniğine başvuran hastaların büyük bir kısmını oluşturmaktadır. EKG, laboratuar yada stres testlerinin net bir sonuç vermediği olgularda da hastalığı ekarte etmek için kullanılabilir.
3. Grup : Klasik Kateter Anjiografinin riskli yada yetersiz olduğu durumlarda. Daha önce stent ve by-pass uygulanan hastalarda tekrar daralma şüphesi varsa. Kalp damar hastalığı dışı nedenlerle kalp ameliyatı geçirecek hastalarda kalp damar hastalığı bulunmadığının gösterilmesi amacıyla.
Grup 2 ve 3 hastalar zaten bir hekim kontrolündeki hastalar olduğundan asıl risk birinci gruptakiler içindir. Dünyada her yıl daha önceden herhangi bir kalp hastalığı belirtisi bulunmayan 500.000 den fazla insan kalp krizi geçirmektedir (5).
KORONER BT ANJİO NEDİR ?
Kansız anjio olarakta bilinen koroner BT anjio , çok kesitli BT teknolojisi kulanılarak kalp damarlarının saniyeler içerisinde değerlendirildiği tekniğe verilen isimdir. Günümüzde koroner BT anjio çekimi yapan çok kesitli BT cihazlarının en az 64 kesitli olması önerilmektedir. 640 kesit cihazlar şu an dünyada ve ülkemizede kullanımdadır. Son gelinen noktada koroner BT anjio nun kalp damarlarındaki hastalığı saptama oranı % 98, normal damarları belirtme oranı % 100 dür (6-9).
KORONER BT ANJİO ÇEKİMİ ÖN HAZIRLIĞI NASIL YAPILIR ?
Çekim öncesi hastaların 4-6 saat aç kalınması istenir. Ancak bu mutlak bir açlık olmayıp su, meyve suyu ve süt gibi sıvılar serbesttir. Katı yiyecekler, çay, kahve ve sigara ise yasaktır. Eğer böbrek, kalp hastalığı, guatr veya allerji varsa doktor bilgilendirilmelidir.
Gebelik yada gebelik şüphesi durumunda bu inceleme yapılmamalıdır.
Hastaya tetkikin nasıl yapılacağı anlatılır. Koldan serum vermek için damaryolu açılır. Nefes tutma egzersizleri yaptırılır.Hastanın tetkik sırasında rahat ve sakin olması gereklidir. Heyecanlı, kalp atımı çok hızlı veya düzensiz atımı olan hastalara işlem öncesi ek ilaçlar verilebilir. Yüksek şekeri olan veya sınırda böbrek yetmezliği bulunan hastalarda da ek ilaç kullanımı gerekebilir.
KORONER BT ANJİO ÇEKİMİ NASIL YAPILIR ?
Tetkik iki aşamadan oluşur.
1.Aşama: Hastaya koroner arterlerdeki kalsiyum birikiminin ölçülmesi amacıyla ilaç verilmeden bir BT çekimi yapılır. Kalsiyum birikimi yüksek olan hastalarda çekim bu aşamada durdurulur. Kalsiyum birikimi açısından uyğun olan hastalarda ikinci aşamaya geçilir.
2. Aşama: EKG kılavuzluğunda kalp hızı ve ritmi takip edilen hastanın kolundan açılan damar yolundan kontrast madde ( damarı boyayan ilaç) verilmesi sırasında kısa süre nefes tutturularak anjiografik görüntüler oluşturulur.
Her iki aşamada saniyeler içerisinde tamamlanır. Tüm çekim hastanın odaya girmesinden çıkmasına kadar yaklaşık 5-10 dakika kadar sürer.
KORONER BT ANJİONUN KLASİK KORONER ANJİOYA ÜSTÜNLÜKLERİ NELERDİR ?
Kalp damar hastalıklarının tanısında uzun yıllardır kasık (Femoral) veya kol (Brakial) atardamarından yerleştirilen kateter ( ince ve içi boş özel borular) içerisinden verilen kontrast maddeyle kalp damarlarının görüntülendiği yönteme klasik koroner anjio denir. Tetkik sonrası kanama olmaması için kateterin çıkartıldığı damara uzun süre ve sıkı bası uygulanması gereklidir. Bu işlem için hastaneye yatış gereklidir. Atardamara giriş yerinde kanama, balonlaşma (pseudoanevrizma), damar yırtılması ve ağrı şikayeti olabilir.
Halbuki Koroner BT Anjioda:
- İşlem süresi çok kısadır.( Saniyeler içinde)
- Hastaneye yatış gerekmez. Ayaktan yapılabilir.
- Hasta işlem sonrası hemen normal yaşamına dönebilir
- Atardamara iğne batırılmadığı için kanama, balonlaşma (pseudoanevrizma), damar yırtılması gibi şikayetler gelişmez.
- Atardamara iğne batırılmadığı için klasik anjioda gelişen ağrı olmaz.
Klasik anjioda sadece damar çapı ölçülebilirken, koroner BT anjioda ek olarak damar duvarının ve plakların yapısı, kalbin kas ve kapak gibi diğer kısımları, kalp zarı, kalbe komşu organlarda görüntülenebilir.
Damar duvarındaki plakların kalsiyum yoğunluğu hesaplanarak ileride kalp krizi geçirme riski hakkında bir öngörüde bulunulabilir.
KİMLERE KORONER BT ANJİO ÇEKİMİ YAPILMAZ ?
Kontrast madde allerjisi olanlar
Gebe veya gebelik ihtimali olanlar
Böbrek fonksiyonu bozuk olanlar (Serum kreatinin seviyesi:1.5 mg/dl fazla olanlar)
Kısa süreli de olsa nefes tutamayanlar
İlaçla kalp ritim bozukluğu düzeltilemeyen hastalar
Morbid obez hastalar (Cihaza göre değişmekle birlikte genellikle 120 kilogramın üzerinde olanlar)
SON SÖZ
35 yaşını geçen (özellikle erkekler) ailesinde koroner arter hastalığı veya ani ölüm öyküsü olanlar, yüksek kolesterol veya trigliseridi bulunanlar, yüksek tansiyon hastaları, sigara içenler, şeker hastaları, kilo fazlası bulunanlar ve strest altındaki kişilerin hiçbir şikayetleri olmasa da tarama amaçlı koroner BT anjio yaptırması önerilir.
Referanslar:
- Republic of Turkey Ministry of Health. National burden of disease and cost effectiveness project final report. Ankara; 2004.
- EUROASPIRE III: a comparison between Turkey and Europe .Tokgözoğlu L, Ergün Barış Kaya, Erol Ç, Dr.Ergene O. Türk Kardiyol Dern Arş – Arch Turk Soc Cardiol 2010;38(3):164-172.
- Şahin M, Arslandağ M. Kardiyovasküler sistem ve sigara. Sigaranın bilimsel yüzü. İstanbul: Logos Yayıncılık; 2005.
- Kuulasmaa K, Tunstall-Pedoe H, Dobson A, Fortmann S, Sans S,Tolonen H, et al. Estimation of contribution of changes in classic risk factors to trends in coronary-event rates across the WHO MONICA Project populations. Lancet 2000; 355: 675-87.
- The first SHAPE (Screening for Heart Attack Prevention and Education) guideline. Naghavi M, Falk E, Hecht HS, Shah PK; SHAPE Task Force.Crit Pathw Cardiol. 2006 Dec;5(4):187-90.
- 6. Malagutti P, Nieman K, Meijboom WB, van Mieghem CA, Pugliese F, Cademartiri F, et al. Use of 64-slice CT in symptomatic patients after coronary bypass surgery: evaluation of grafts and coronary arteries. Eur Heart J 2007; 28:1879-85.
- Pache G, Saueressig U, Frydrychowicz A, Foell D, Ghanem N, Kotter E, et al. Initial experience with 64-slice cardiac CT: non-invasive visualization of coronary artery bypass grafts. Eur Heart J 2006;27:976-80.
- 8. Ropers D, Pohle FK, Kuettner A, Pflederer T, Anders K, Daniel WG, et al. Diagnostic accuracy of noninvasive coronary angiography in patients after bypass surgery using 64-slice spiral computed tomography with 330-ms gantry rotation. Circulation 2006;114:2334-41.
- Öncel D, Öncel G, Taştan A, Tamcı B. Evaluation of coronary bypass graft occlusion and stenosis with 64-detector- row computed tomography angiography. Acta Radiol 2007;48:988-96.
